Darginisch


Юрген Янковски

 

 

 

Анна Гуд

 

 

Ца

 

Се сари икIди чедиахъути?! – тIамадариб Аннани.- Бархьагарси хIянчи саби икI, цIакьли бархьагарси!

Телевизорлизив някъбазив вебкIибси виштIаси уршира  сайра урхьназивад дуралхъуси вебшибси (чула улкализибад гьаббухъунтазивад ца) чевиахъулри. Вебшибсини вебкIибси урши багьлали гъумличи кайхьиб, сай кьукьубачи кайзур ва, гIурра някъби гьадуцили, закивяхI хIеризур. КуртIла палтарличил бегIбиубти туристуни, халатачил бархли биштIатира, хIулби вякьяили илдачи хIербикIулри.

Ил кино ахIенри. Илди телевизорлизир чедиахъути сагати хабуртири, гьарли-марли гIямрулизир кадиркути гIергъити хабурти.

Аннани някъбани хIулби кIапIдариб ва ита-иша бекI  гьакIбиресрииб. Амма суратуни детихъули ахIенри. ЦархIилти бебшибтира урхьула дублабяхI куртIбикIулри. Итаб гьарахъихIиб, мусисиртличиб, цагьатIи къяйихъ кагIяб.

Аннани гьаларра чедаибтири илдачи мешути секIал, амма ишбархIи чедаибти ца рурсилис дебали дахъалри. БиштIаси уркIили илди мажахIят чекайси.

Дикторли бебшибтас кумеклис вегIлис дигуси замана арц дархьес вирниличила балахъулри.

Анна биштIатала хъули дуцIрухъун, сунес бикибси арц калкьан (копилка) хиб. Даг хала дудешли ва хала нешли каникултала замана бегIтачил ванати улкнази аркьуси Аннас «ХIед гьунби гIяхIдираб. Ма ишди арц, каникулти гIяхIли деркIа» бикIули гибти арц илини копилкализи кайхьибтири. «Асубирусив гьатIи,  икIди балагьлизиб бубкIахъули, ну нешличил ва дудешличил  курортличир пальмабала уди карилхьес? Юх! Ну илдани риркьес хIерирус» рикIули, Аннани, копилка, ахъбуцили, ванзализи бяхъиб. Ил бутIнадбиуб.

- Села тIама-гьамая ишди? ХIуни се бирулри? – кухнялизирад неш рурсиличи дуцIрухъун.

- Нуни икIдас арц дархьес дигулра,- рурсили  телевизорличи лишанбариб. – ХIуни наб кумекбириду?

- ГIе, бирис,- рикIар неш.

- БалкIси саби икI! – рикIар Анна. – ЦабехIти бубкIухIели, итдилти, берхIилиу кабихьи гамсбирули, шадли саби. Икдигъунти анцIбукьунас ахир кабихьес гIягIниси саби!

 

 

КIел

 

Робинни чIямикIала лугуси автоматлизи хъатли бяхъиб

- Сен ишини чIямикIала хIелугуси? –зигарухъун ил. – Сецад арц кархьути иша? Сен ишини селра хIелугуси?

Аннани автоматлис ургъуси Робин чеваиб. Ил  Робинничи гъамриуб. Робинни кисализирад арц дурасиб. Илини мегьла арц автоматлизи  кабихьайчи, Анна илизи ахъли дугьаризур:

- ТIашизи! Къалабамайкуд!

Дунъяличиб гушти, пякьирти, кабуршути ва бирхъути дурхIнас чули гIяхIдеш барес дигулил  класслизиб бучIутази Аннани хьарбаилри. Амма лебталалра багьанаби, челукьути лерли урдухъун: цабехIтала арцла кисми хъулир калири, итилла замана аги, илис къалабали дарс белчIес гIягIнилири; хIябэсил, се барили гIяхIсил, бегIтази хьарбаэс кьаслири, авэсил  «жагIял лугас ургус» викIулри.

Робин Аннани, рюкзаклизибад абитIи, сунес гьабуцибси чIямикIалаличи хIерикIулри. Аннани илизи сунени телевизорлизир чедаибти кахти суратуначила бурулри… Робинни чIямикIалалис автоматлизи кархьути арц Аннала копилкализи кайхьиб.

 

 

ХIябал

 

Аннани биалли лерилра сунела арц: хала бегIтани гибти, математикала ахтардила хIянчилис «5» кьимат каснилис дудешли гибти ва цархIилтира – сагаси копилкализи кайхьиб. Илини сунела узбикьурти-рузбикьуртази, унрубази, учительтази ва барх бучIутази маслигIятбариб, сари тяхIярли   кьукьурбазибад  башахъес, тиладибикIули бекIлил хIебалути адамтазира, бебшибтас кумеклис арц дучахъес.

Амма телевизорлизир сунени чедаибти суратуни хIулбала гьалар детхIехъили лералри. Илди камдикIули ахIенрин, гьатIира имцIадикIулри. Аннани илди гьатIира берцуди агартили ва кахтили чедиулри. КяйгIути къаякъуни ва илдачибти бубкIути адамти   имцIабикIулри. Илдачи хIербикIути аъбяхъунира  камбирули ахIенри.

 

 

Авал

 

Робинни Аннази хьарбаиб: «Балусив хIуни дилагъуна ула вегI дунъяличивра машгьурси адам гьалавра левси виъни? Ил мурталра шиниша палтар чегьурли вашусири. Ургидергализивад ургибани иртули, илини хужаимти кабуршутири ва илдала арцра хазнара мискинтас лугутири…

- ГIе, валас. Чили хIелусив Робин Гуд?

 

Шел

 

Анна пикрирухъун.

- ХIед бурес дигули ургуд,- рикIар Анна,-  хужаимтани чула арцлизирад мискинтасра камти лугалри, мискинти чула мераначиб буи, ва бебшибти чинабалра хIебири или.

- ХIебалас,- викIар Робин.

- Мискинтани, делкъунти улкнази баэс, чула мерани дархьхIедалти, илди урхьнира дубуртира, урхIла улкнала дазурбира ихъули, гIяхIти мер-мусалигIиб кьяйцIхIебикIи или бурес дигулрив хIед?

- ХIебалас,- викIар Робин.

- Ну чинар бурсириэс рирусирав ургидергализирад иртес?- хьарбаиб Аннани ахирра.

- ХIебалас,- викIар Робин.

 

Урегал

 

Робинни чебиулри, Аннани гьар бархIи сунела куц барсбирули риъни. Гьаланачир ил гъизбази шиниша бантик бигьи ракIиб, гIур – никуби шиниша лакли дакили. Ил ракIиб шиниша свитер чегьурлира, гIурил яргалис – шиниша юбкаличил, кьяшмачир шиниша дабрира сарра. Ахирра ил ракIиб, шинишли дерхьурли кIунтуби ва хIулбала удирти мерани. Шиниша сягIятра лебри илала, шиниша тIулкмира, кулхмира, мачнира. Къакъличи гIелахъилри шиниша рюкзакра.

БархIиличир-бархIи шинишрирухIели, Анна цархIилтазирад дигIянасилира ретарулри. Гьар мурталра пикририкIулри, цархIилтачи гъамрирули ахIенри, Робинничилра гъайрикIули ахIенри.

Учительли убасахъес тиладихIебарибси виалри, Аннани асубири Робинна бекIличибси шиниша кьапIа чехIебаэсра.

- ХIечи шиниша ранг цугдикили сари,- рикIар Робиннизи Анна, илала бекIличиб шиниша кьапIа чебаили.

- ХIечира,- викIар Робин.

Илди, цаличи ца хIербизурли, пишбяхъиб.

- Робин Гуд мурталра разиси вирусири,- викIар Робин.- Ил гьаргси, гIяхIти хIял-тIабигIятла адам вирусири.

- ХIуни иличила чинаб балуси?

- Нуни иличила белчIунси саби… Интернетлизиб.

- ГIяхIна. ГIур се бурида?- хьарбаиб Аннани.

- Робин Гуд цацун виалри, илини селра барес хIейри. Юлдашуни агарли илини мургьи-арц дикахъес ва бархьдеш баргесра хIейри.

- ХIед бурес дигулри… - пикрирухъун Анна.

- ГIе, бархьси саби хIела пикри,- иб Робинни.

- Или биалли,- рикIар Анна, гьабалтули Робиннис шиниша тIулека,- хIу нуни Анна Гудла кьукьялизи урцулри.

 

 

ВерхIел

 

Илис гIергъи Аннанира Интернетлизирад Робин Гудличила делкIунти делчIун: Робин Гудлис ва илала дявила бархкьябас законтачи къаршити бикIули буилри. Амма законтачи къаршитала закон ишгъуна сабри: хужаимтазибад кебисули, мискинтас луген.

Интернетлизибси белкI хIясибли, Робин Гудли хужаимтала лебси арц-хазнализибадра цугли байхъала буили саби кебисуси, лебилра кебасалли, илдира мискинбирар ибси пикрили. Аннани багьур, чумал даршдус гьалаб Англиялизиб Робин Гудла байрам лебли биъниличилара. Байрамличир назмурти ва далуйти дучIутири, уюнти чедиахъутири, циркла номерти дирутири, бамсайчи булхъутири. Ахирличиб хужаимтани мискинтас гIяхIцад арц дуртIутири. Робин Гудла байрам майла цаличиб Робин Гудла БархIи дурабуркIусири.

 

 

ГехIел

 

- ИшбархIи майла цаибил бархIи саби. Раши,- дугьайзур Робин Анначи.

- Чина?

- Гьар мурталра хужаимти башуси мерличи, дахъал арц лерихIи – банклизи.

ЦIацIабарили Аннала някъра сайра, Робин шагьарла кьакьурбикад дуцIухъун.

Илди банк лебихIи баибхIели, илаб ца шайчиб хIунтIена байрахъуначил ва белкIличилти хIунтIена чянкIиличил (транспарант) бухънаби мурул адамти ва хьунул адамти тIашлири. Илди хIунтIена шятIахьибази ахъли шятIбикIулри.

Итил шайчиб цIудара байрахъуначил ва белкIличилти цIудара чIянкIиличил жагьил мурул адамти ва хьунул адамти ахъти вявла тIамали шятIахьибала тIама гIянцIбиахъес къайгъназибри. Илди кIибехIлелра ургаб полицейскийти тIашлири.

ВявбикIути  бамсурли ташбизурхIели, ухъна аратор сценаличи дуравхъун ва гъайикIес вехIихьиб. Илини бурулри арцла цIакьличила. «Лебилра улкнала ялчи-хъубзар халкь бархбикили, ил арцла цIакь ва гьунар агарбарес гIягIниси саби»,- викIулри оратор. ГIур ил, маъмаъикIули, кагъарла кIапразивад учIес вехIихьиб. Амма Аннани ва Робинни илини бучIусилизибад селра иргъули ахIенри.

Аннара Робинра хIязтабиркьес бехIбихьайчи, халатани илди дугIеиб: «Ишаб хIязтабиркьути ахIен! Иш Цаибил майла бархIи – бузерила БархIи саби! Аргъирав?»

 

УрчIемал

 

«ДиштIати!- дугьарилзулри Анна Интернетлизир дунъяла лебилра дурхIначи.- Бархьагарси баркьудиличи къаршити! Закон агартала закон гIеббурцути! Нушани акIахъублира Анна Гудла кьукья! ХIушара ила кадерхес дигадалли, набчи белкIеная»

 

 

ВецIал

 

Камси заманали лебилра дунъяличирад Анначи дурхIнала электронный кагъурти дашес дехIдихьиб.

БегI гьалаб белкIун Оттони: «Ну хIечил варх сайра!»

ГIур ГIяхIмадли, Арменни, Амони, Сованнани ва Акирани кагъурти делкIун.

Марияни кагъарлизиб хьарбиулри:

- Асубирару хIела багьахъни цархIил мезличи шурбатес?

- ГIе, бирар.

- Асубирару наб хIела багьахъни цархIилти нуни балути дурхIначира бархьес?- хьарбиулри Светланани.

- ГIе, бирар.

Индирани лукIули саби: «Асубирару наб дила мезличи шурбатурси хIела багьахъни, цархIил мезличи шурбатурли, цархIилти дурхIначи бархьес?

- ГIе, бирар, бирар, бирар!

ДяхIила къялаван тIашбизагарли халабикIнила тяхIяр (принцип снежного кома): Гизо ва Златко, Хайре, Багешре ва Тейс, Агнета, Айлоль ва Сара, Хосе, Джон, Дьердь ва Джованни, Линг, Руи, Джингис, Малайка, Вайно, Хаби, Яла, Бинтанг, Одиссей ва  Валуйо, Наира, Мован, Эрнесто ва Янко, Жанет ва Жасмин, Карамба, Патрик, Рето, Нанок, Игуно, Свен, Закари, Нарумол, Хоа, Габия, Раду, Тензин ва Со-Юнг, МяхIяммад ва Мурад – лебилра улкназибад гIурра бахъал дурхIни каберхес дигулри Анна Гудла кьукьялизи.

Нуша хIушачи хIерлирану, гIяхIил дакIаба!

Вецну цара- Нушала сагати юлдашуни се бикIулил балулрив?- хьарбаиб Робинни.- Сегъуна пикри лебал илдала?  - ГIе, балулра,- рикIар Анна.- ХIердикIехIе, нушала се барес устадеш диурал.

Цаибил, илдани гьалабихьили саби ишгъуна: савли кьацIли хIебуки школализи бакIибти дурхIнас хужаимтани бегIла камси хIябал хуреглизибад хIерикун бирес.

КIиибил, лебилра дунъяличиб хужаимтала арцли арц дирули кабихьибси мас-хазналилизибад цугли байхъала налоглис лугахъес; ил барайчи, бучIутани я хъули хIянчурби хIедиру, я ахтардила хIянчурби хIелукIа, я дурсрачир учительтала суалтас жавабти хIелуга.

ХIябэсилра, адамтани, чула мас-хазналичи, гIямрула дусмачи, чархла камла рангличи ва чула жинсличи хIерхIеили, саби адамти биъни багьандан, чус даарицад арц кайсесли. Дунъяла мас-хазна дунъяла халкьлис диути сари. Бархьси ахIену гьатIи?

 

 

ВецIну кIира

 

Банкла гьалар шиниша палтарли регIриубси Анна Робинни, буйрухъикIули ита-иша рашахъулри:

- ЦагьатIи ганз гьалабяхI. ДайларяхI, дайларяхI! ГIяхIна!

Робинни Анначи сунела шиниша кьапIара чебииб ва илала сурат касес вализур.

БегIлара жагаси Аннала сурат Робинни Интернетлизи бархьиб, «Лебтасалра Анна Гудла саламти!» или белкIи.

Аннани суратла уди ишгъуна белкIра бариб: «Лябкьули саби июньна цаибил бархIи – биштIатала БархIи. ИшбархIиличирад дехIдихьили нуша илис Робин Гудла БархIи дикIехIе. Лебтанилра челгьехIе шиниша палтар. Шиниша палтар агарсини кайсехIе шиниша кьалам, пальмала кIапIи яра кьарла ар. АркьехIе арц лерихIи: банканази, хужаимтала хъулрази. Илар нушани кампетуни ва ряхIмучевдеш тIалабхIедирахIену, бархьдеш ва адамти цаван чебиъни тIалаббирехIе. Нушачиб чебдукарбирхIутала ва нуша дугIиутала кайсехIе суратуни ва дурхьехIе Интернетлизи. Челябкьуси Робин Гудла БархIи гьатIира бахъал дурхIнани бархьдеш тIалаббиру. Илис гIергъи лябкьуси Робин Гудла БархIилис нушала къяяназиб гьатIира дурхIни имцIабирар. ДяхIила кьалаван тIашбизагарли халабикIнила тяхIярличил! (по принципу снежного кома!)»

- Асубирару набра се-биалра белкIес?- хьарбаиб Аннази Робинни.

- ГIе,- рикIар Анна.- БелкIен!

«Хъуммартидая: нушани, бусягIят халакадаили, дунъя  бузахъуси саби! Нушани!»,- белкIун илини. ЦархIилти дурхIнанира Интернетлизир белкIани дариб: «ГIе, гIе, гIе – нушара хIушачилра!» ва цархIилти. Итдилтани хьарбиулри: «Асубирару дихес шиниша гIячкиби, кадирхъес шиниша суратуни...»

- ГIе, гIе, гIе!

Июньна цаличиб, Робин Гудла БархIи, Аннани белкIун: «ДехIдихьая, гIела дитIхIекIили!»

 

 

 

Перевод на даргинский Гаджимурада Раджабова

Ins Darginische übersetzt von Hadschimurad Radschabow